Δυσκολοχώνευτες παραδοχές

Διαβάζω μέρες τώρα έναν οχετό ρατσιστικού παραληρήματος σε συνδυασμό με ένα κόμπλεξ κατωτερότητας όσον αφορά το βρετανικό δημοψήφισμα. Έχω απηυδήσει να σας πω την μαύρη αλήθεια. Και εξηγούμαι:

1) Θεωρούσα λάθος εξαρχής την διεξαγωγή του βρετανικού δημοψηφίσματος για πολλούς και διαφόρους λόγους κι όχι μόνον αποκλειστικά οικονομικούς ή αμιγώς ευρωπαϊκούς, αλλά πρωτίστως βαθύτατα πολιτικούς και κοινωνικούς. Καταρχήν ένα δημοψήφισμα για ένα τέτοιο θέμα, αποδείκνυε περίτρανα και φάνηκε στη συνέχεια με τραγικό τρόπο, ότι η πολιτική ηγεσία αδυνατεί να πάρει αποφάσεις και πετά το μπαλάκι στον λαό, για να αποποιηθεί ευθύνες βασικά. Η αδυναμία αυτή μεταφράζεται ως ήττα του κοινοβουλευτισμού, αν όχι της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αφού "σ' ένα είδος άμεσης δημοκρατίας -όπως είναι το δημοψήφισμα-, δεν υπάρχει διαπραγμάτευση, δεν υπάρχει ανταλλαγή, οποίος επικρατεί, επικρατεί ολοκληρωτικά. Η άμεση δημοκρατία μην ξεχνάμε ότι κατοχυρώνει το δικαίωμα της απόλυτης πλειοψηφιας, το οποίο όμως είναι απαράδεκτο και μοιραίο για τη δημοκρατία εντέλει. Η δημοκρατία σημαίνει νόμος της πλειοψηφιας -όχι απόλυτης προσέξτε- που σέβεται τα δικαιώματα της μειοψηφίας, ως εκ τούτου απαιτεί θετικό άθροισμα εξουσίας.[...] Μια απόφαση αποτελεί θετικό άθροισμα όταν όλα τα ενδιαφερομενα μέρη επωφελούνται σε κάποιο βαθμό και μπορεί να κερδίσουν κάτι (γι' αυτό το άθροισμα είναι "θετικό") [Η δημοκρατία σε 30 μαθήματα του Giovanni Sartori (εκδόσεις Μελανι)]. Ένα δημοψήφισμα, υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, πρέπει να έχει συμβουλευτικό κι όχι δεσμευτικό χαρακτήρα. 

2) Το εν λόγω δημοψήφισμα μπορούσε ανετότατα να αποφευχθεί, δεν θα γινόταν ούτως ή άλλως που διαβάζω. Ήταν ξεκάθαρη πολιτική επιλογή του Καμερον που αγνόησε όχι μόνον τις προειδοποιήσεις από την Ε.Ε., αλλά και τις ανησυχίες σημαντικών προσωπικοτήτων πολιτικών και οικονομικών εντός της Μ. Βρετανίας. Αποδείχτηκε ιδανικός πέρα για πέρα αυτόχειρας τόσο για την πολιτική του καριέρα, το κόμμα του, την Μ. Βρετανία, την οικονομία της Αγγλίας και άλλων. Επίσης η υιοθέτηση του της σκληροπυρηνικής ατζέντας Φαρατζ, πόλωσε τη κοινωνία και έδωσε ώθηση στα πιο ακραία της κομμάτια να βγουν στον αφρό της επικαιρότητας και το χειρότερο; Να αποκτήσουν πολιτική αναγνωρισιμότητα, αν όχι ρυθμιστικό ρόλο. Τα τελευταία 24ωρα σημειώθηκε δραματική αύξηση των ρατσιστικών επιθέσεων με την Αστυνομία να κρούει τον κωδωνα του κινδύνου και πολλά τμήματα του λεγόμενου πολυπολιτιστικου παζλ της περίφημης βρετανικοτητας να συμπιέζονται, αν όχι να τρομοκρατούνται για το τι μέλλει γενέσθαι.

3) Δεν είναι τυχαίο διόλου που οι ευρωσκεπτικιστές και οι αντιευρωπαϊστές κάθε εθνικότητας ενθουσιάστηκαν και βρήκαν πάτημα για να ζητήσουν παρόμοιου τύπου δημοψηφίσματα. Η άνοδος αυτών των κινημάτων αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού οικοδομήματος δεν είναι πάντα σε συνάρτηση με την δημοσιονομική ορθοδοξία ή την λιτότητα της ευρωζώνης, όπως απέδειξε το βρετανικό δημοψήφισμα. Η Μ. Βρετανία είχε 5% ανεργία, 4% πληθωρισμό, καμία σχέση με τα ελληνικά δεδομένα που κάποιοι ανόητοι θέλουν να πιστέψουν. Δεν είχαν ευρώ, άλλα λοιπόν περιθώρια οικονομικής πολιτικής και σαφέστατα δεν ήταν υπό την πίεση μνημονίου. Οπότε το να κατηγορούν κάποιοι την Ε.Ε. για τις ακρότητες του βρετανικού δημοψηφίσματος είναι εκτός πραγματικότητας, αν όχι γελοίο και εξωφρενικό.

4) Δεν αντιλαμβάνομαι την εμμονή ορισμένων σε λεκτικό λιντσάρισμα των Βρετανών. Αν είχαν δείξει τέτοιο ζήλο και εμπάθεια αντιστοίχως και με μας, στο δικό μας δημοψήφισμα, οι Βρετανοί κι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι εταίροι, τότε σήμερα δεν θα μιλάγαμε με άνεση περί εκλογικού νόμου δεξιά-αριστερά, αλλά μάλλον για το πόσο έχει βενεζουελοποιηθει η χώρα. Η πολιτική κριτική δεν μπορεί να ανάγεται με θρησκευτικούς όρους τύπου τιμωρίας και παραδειγματισμού. Ούτε είναι δυνατόν να αφορίζουμε συλληβδην έναν λαό ως ανόητο, αγνοώντας τα ποσοστά ελαφρά τη καρδία. 

Στο κάτω-κάτω είμαστε η χώρα που λατρεύει τον εθνικολαικισμο και αναδείξαμε τρίτη δύναμη πολλάκις την ΧΑ, ένα νεοναζιστικό μόρφωμα, μια εγκληματική οργάνωση με τάγματα εφόδου σε δράση, με 2 δολοφονίες στο ενεργητικό της, τη μια μάλιστα κατ' εντολην. Δεν νομίζω ότι είμαστε δα και σε θέση να κουνάμε το δάχτυλο. Ας κοιτάξουμε τα δικά μας χαΐρια πρώτα.

5) Τούτων λεχθεντων, δεν είμαι υπέρ ενός δεύτερου δημοψηφίσματος όπως ακούω για τους λόγους που εξήγησε με απόλυτη σαφήνεια πρόσφατα σε τοποθέτηση του ο Νικόλας Σεβαστάκης και με καλύπτουν πλήρως:

"Ο καθένας και το δικό του, επιθυμητό δημοψήφισμα, μέχρι να τον δικαιώσει το αποτέλεσμα. Όχι, φυσικά. Μπορείς να ασκείς κριτική - και να αντιμάχεσαι δημοκρατικά - μια επιλογή ή μια απόφαση αλλά όχι να θέλεις να την ''αλλάξεις'' εκ των υστέρων ή να πας να τη χειριστείς εκκενώνοντάς την από κάθε νόημα. Το έξω είναι έξω, το μέσα είναι μέσα. Η όποια μετάνοια - λίγα εικοσιτετράωρα μετά- αφορά προσωπικούς λογαριασμούς ατόμων και δεν μπορεί να είναι πολιτικό γεγονός. Κάποιος νίκησε, κάποιος έχασε. Η αλήθεια της πολιτικής περνάει, ευτυχώς ή δυστυχώς, από αυτή τη σχέση νίκης/ ήττας και τις ευθύνες της που αναλαμβάνονται.

Αν και εναντίον της λογικής των exit [που φτιάχνουν μια διαλεκτική αποσύνθεσης της Ευρώπης], δεν μου φαίνεται καθόλου εύλογη και δημοκρατική η ιδέα του δεύτερου (αντί-)δημοψηφίσματος ή να προτείνονται διάφορες τεχνικές ακύρωσης/ σβησίματος του προχθεσινού αποτελέσματος. Αν όλα εμφανίζονται ως αναιρέσιμα' ανά πάσα στιγμή, ως πολιτικές φούσκες χωρίς συνέπειες, το σήμα θα έχει δοθεί προς τους πολίτες: γενικευμένος οπορτουνισμός με οποιοδήποτε επίχρισμα, δεξιό, αριστερό ή μεικτό με ολίγη.

Και μετά, η μοναδική βαρύτητα στην πολιτική θα είναι ο ''εναντιωματικός'' ριζοσπαστισμός και οι εξάψαλμοί του κατά πάντων."

6) Είμαι όμως σαφέστατα υπέρ του να βρεθεί εν καιρώ μια φόρμουλα παραμονής της Βρετανίας στην Ε.Ε. Είναι ηλίου φαεινοτερον ότι αυτό το διαζύγιο δεν συμφέρει κανέναν ή για να το θέσω αλλιώς: ουδείς βγαίνει κερδισμένος. Διχασμένο το πολιτικό σώμα στην Αγγλία, αλλά και στην ΕΕ, κύριοι και κυρίες. Μην το αγνοείτε, επιδεικτικά, αν όχι βολικά (;). Προς τι η επιμονή σε λάθος επιλογές με καταστροφικά αποτελέσματα ένθεν κι ένθεν;

7) Όπως ορθώς το έθεσε κι ένας φίλος στο twitter: "η άμεση δημοκρατία έδειξε οριακό brexit. Aν η έμμεση δείξει remain, με πλειοψηφία αντίστοιχων κομμάτων, ποια λαϊκή βούληση υπερτερεί;". Και ιδού η καυτή πατάτα. Η πρόκληση της ευρωπαϊκής πολιτικής δεν μπορεί να έγκειται μόνον αποκλειστικά στην μείωση περαιτέρω πολιτικών κι οικονομικών κραδασμών -αυτό είναι μια μεμψίμοιρη, μειωτική ανάλυση της ΕΕ-, αλλά στην οικοδόμηση ενός προσοδοφόρου μέλλοντος για όλους μας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης με άλλους παίκτες στη διεθνή αρένα με μεγαλύτερο ρυθμό ανταγωνιστικότητας να θυμίσω, άρα πιο εύκολο να ενισχύσουν ταμεία, να καταπολεμήσουν την ανεργία, να χρηματοδοτήσουν εύρωστο κοινωνικό κράτος. 

Δεν είμαστε μόνοι μας για να τυρβάζουμε αδιάφορα και να ξιφουλκούμε ωσάν παιδάκια με πείσμα και αφορισμούς. Από αυτή την κρίση στη σχέση Μ. Βρετανίας και Ε.Ε., έχετε αναρωτηθεί ποιος βγαίνει κερδισμένος στη διεθνή αρένα, άραγε; Η αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές και οι κλυδωνισμοί στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα ποιον ωφελούν; Για να μιλήσουμε επί της ουσίας κι όχι ωσάν 14χρονα. Κανείς, έχοντας σωας τας φρενας, δεν πιστεύει ότι η Ε.Ε. βγαίνει ενισχυμένη γεωπολιτικά ή οικονομικά από αυτή την υπόθεση. Εξου και η δυσκολία λήψης αποφάσεων, όχι μόνον γιατί θεσμικά και νομικά είναι περίπλοκο, αλλά κυρίως γιατί δεν υπάρχουν αβαντάζ ή κέρδη βασικά για κανέναν από τα δυο μέρη.

8) H απαξίωση των κομμάτων στην κοινωνική συνείδηση λόγω των ευθυνών που έχουν για την οικονομική κρίση οδηγεί στην απαξίωση της πολιτικής γενικά, αφού αυτή κατανοείται ως κομματικό μονοπώλιο. Όμως αυτή η κρίση εμπιστοσύνης εκφράζει την κρίση αντιπροσώπευσης τελικά. Και εδώ είναι ίσως το πιο επικίνδυνο αν όχι κρίσιμο πεδίο για ορισμένα κράτη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας. Οι πολιτικές ηγεσίες θα πρέπει να είναι προσεκτικές όταν αναφέρονται με ναρκισσισμό, σε άλλες χώρες, άλλες κοινωνίες, οι οποίες επέδειξαν αλληλεγγύη όταν χρειάστηκε ή κρίθηκε απαραίτητο, ενώ θα έπρεπε να προβληματίσει την εγχώρια πολιτική τάξη κι όχι μόνον η αδυναμία ενός κοινού ευρωπαϊκού πολιτικού στίγματος σε κρίσιμα θέματα όχι μόνον της ευρωπαϊκής σκηνής, αλλά παγκοσμίως.

9) Αλήθεια η Ε.Ε. είναι μόνον πακέτα οικονομικής οικοδόμησης; Προφανώς και όχι. Πριν λοιπόν γυρίσουμε σε σχήματα της παλιάς Ευρώπης που άκουσα σήμερα με μεγάλη μου έκπληξη αν όχι λύπη από τον κ. Φερχοφσταατ (να με συγχωρείτε αλλά εγώ δεν επιθυμώ μια φοβισμένη, μικρή Ε.Ε. με λίγους και καλούς -άραγε σε αυτή την ανάλυση η Ελλαδιτσα ανήκει στους καλούς; Μην βιαστείτε να απαντήσετε- αλλά μια δυναμική, εξωστρεφής, ισχυρή Ε.Ε. στο παγκόσμιο γίγνεσθαι), μήπως θα έπρεπε να δούμε επί της ουσίας γιατί οι Ευρωπαίοι πολίτες νιώθουν αποκομμένοι από την πολιτική διαδικασία της Ε.Ε.; Μήπως η εμβάθυνση θα έπρεπε επιτέλους να αποτελεί βασική προτεραιότητα; 

Το σίγουρο είναι ότι κάτι κάνουμε λάθος. Δεν γίνεται να συνεχίσουμε έτσι. Οι μισοί με παντιέρες και οι υπόλοιποι να τρέχουμε να ελαχιστοποιήσουμε τα σπασμένα ιδεοληψιών και εθνικισμών. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Κι αυτή έχω την αίσθηση δεν την δομείς ορθά με ομφαλοσκοπηση, εσωστρέφεια και κεκλεισμένων των θυρών. Οι προκλήσεις είναι πολλές και οι γύρω μας δεν περιμένουν, όπως αποδεικνύεται, για να ψυχανεμιστούμε πολλάκις σε φόρα και think tanks ενόσω οι εξελίξεις τρέχουν.

10) Πέραν του Κάμερον, έχει σαφέστατα ευθύνες και ο Κόρμπυν. Δεν υποστήριξε με σαφήνεια και πάθος το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ήταν λίγο “τραβάτε με κι ας κλαίω”. Τολμώ όμως να πω ότι και χωρίς δημοψήφισμα ο Κορμπυν αλλά και ο Εντ Μιλιμπαντ ήταν οι χειρότερες επιλογές των Εργατικών. Το πολιτικό σύστημα στην Αγγλία, όπως και να 'χει, θα αλλάξει. Προς ποια κατεύθυνση μένει να διευκρινιστεί. Δεν γίνεται όμως να σέρνονται τόσες χώρες της Ε.Ε. μέχρι να καταλήξουν οι Συντηρητικοί και οι Εργατικοί όχι μόνον σε ηγεσία, αλλά πρωτίστως σε πολιτικό προταγμα με τα νέα δεδομένα. Όπως δηλαδή αντιλαμβάνομαι τις πολιτικές και οικονομικές δυσκολίες των Βρετανών, αντιστοίχως συμμερίζομαι και δεν αμφισβητώ τις ανησυχίες των υπόλοιπων Ευρωπαίων. 

Κι άντε στην πολιτική να δώσουμε χρόνο, η οικονομία, μας δίνει αντιστοίχως περιθώρια; Φοβάμαι πως όχι. Πρέπει, λοιπόν, να επιταχυνθούν οι πολιτικές διεργασίες, τα τελεσίγραφα εν μέρει ορθως δόθηκαν ως μια πρώτη αντίδραση σεβασμού αποφάσεων, τώρα είναι καιρός για διαπραγματεύσεις. Η πολιτική πρέπει να πάρει την θέση που της αρμόζει έναντι των τσιριδων, απογοητεύσεων, αναθεμάτων. Δεν υπάρχει καιρός για χάσιμο, αν όχι χασούρα. Δεν πλήττεται ένας και σχολάσαμε, αλλά όλοι. Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Στο τέλος της ημέρας δεν πρέπει να κερδίσει μια ενωμένη εθνικιστική μειοψηφία εναντίον μιας διαιρεμένης δημοκρατικής πλειοψηφίας. Γιατί τότε θα μπούμε όχι σε περιδίνηση, αλλά μάλλον σε πολύ επικίνδυνα μονοπάτια με τον λαϊκισμό και τον εξτρεμισμό να κάνουν παρτυ στο πτώμα της ευρωπαϊκής δημοκρατίας. Κατανοητόν;